6 lipca 2020 r. doszło do spotkania przedstawicieli Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Kuratorów Sądowych z Rzecznikiem Praw Obywatelskich VII Kadencji dr hab. Adamem Bodnarem. OZZKS był reprezentowany przez Przewodniczącą – Aleksandrę Szewerę-Nalewajek i Wiceprzewodniczącą – Agnieszkę Ochal. W rozmowie wzięli udział także p. Paulina Krzyżanowska-Ruszczak i p. Marcin Malecko z Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Ze względu na kontekst spotkania OZZKS zwrócił się także do Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu o oddelegowanie p. Grzegorza Miśty – Zastępcy Kuratora Okręgowego w Sądzie Okręgowym we Wrocławiu jako reprezentanta jednostki objętej kontrolą Najwyższej Izby Kontroli. 

            Podczas spotkania zostało zasygnalizowanych wiele tematów stanowiących bolączkę kurateli sądowej: kwestie bezpieczeństwa, trudnych warunków pracy, nadmiernego obciążenia, niewliczania do obciążenia wywiadów środowiskowych i spraw zawieszonych, a także problematykę związaną z udziałem kuratora w kontaktach. Poruszony został także temat wystąpienia Pana Rzecznika do Wicemarszałka Sejmu RP, w którym odniósł się do raportu NIK i podniósł problem niedostatecznego systemu nadzoru nad kuratelą. Zaprezentowaliśmy własne stanowisko w tym temacie podkreślając, że obecny system kurateli sprowadza często kuratorów do roli swoistej straży sądowej i uniemożliwia realną pracę wychowawczo – resocjalizacyjną. Podkreślaliśmy również, że praca w złych warunkach lokalowych, przy nadmiernym obciążeniu sprawia, że odbiera się naszym podopiecznym prawo do prywatności, że brakuje też czasu na pogłębioną diagnozę i pracę z rodzinami.  Wskazywaliśmy jednocześnie dobre praktyki, które zostały wprowadzone w niektórych sądach, m.in. w okręgu wrocławskim

Zwróciliśmy uwagę na bardzo niskie wynagrodzenia aplikantów kuratorskich, które utrudniają, a wręcz uniemożliwiają pozyskanie do zawodu osób z doświadczeniem i wysokimi kwalifikacjami. Mówiliśmy o sytuacji kuratorów społecznych, których liczba spada, zwracając uwagę na ryzyko utraty potencjału tego wsparcia czynnika społecznego i potrzebę refleksji nad ich dalszą rolą w systemie wykonywania orzeczeń sądów. Wskazywaliśmy na nierównowagę w podejściu państwa do wyposażenia w środki na projekty resocjalizacyjne dwóch kluczowych służb odpowiedzialnych za realizację polityki kryminalnej, tj służby więziennej i służby kuratorskiej. 

            Poruszyliśmy także temat projektu ustawy o kuratorskiej służbie sądowej, kwestii, z którymi się nie zgadzamy, które w naszej ocenie wymagają zmiany.

Grzegorz Miśta zwracał dodatkowo uwagę na interdyscyplinarny charakter pracy kuratorów sądowych wymagający uwzględnienia w ewentualnym procesie legislacyjnym różnych perspektyw, w tym pedagogicznej, psychologicznej, prawnej, socjologicznej i kryminologicznej. Postulował konieczność skorzystania z wiedzy i doświadczeń badawczych przedstawicieli świata nauki, analogicznie jak miało to miejsce w latach 90-tych przed wprowadzeniem obowiązującej ustawy. Zmiany w ustroju kurateli sądowej powinny być podporządkowane realizacji określonego modelu kurateli sądowej, który – tak jak to ma miejsce w wielu krajach Europy i w USA, ma odpowiadać na istotne problemy społeczne i właśnie ze względu na perspektywę obywatela być odpowiednio wyposażony (metodycznie, etatowo, finansowo, etc.). Dlatego niezwykle cennym byłoby powołanie na potrzeby ewentualnych prac nad nową ustawą zespołu ekspertów złożonego zarówno z naukowców, jak i doświadczonych praktyków. 

            Spotkanie przebiegło w bardzo życzliwej atmosferze. Pan Rzecznik i jego współpracownicy byli bardzo otwarci i z uwagą wsłuchiwali się w problemy polskiej kurateli, dopytując o nasze pomysły na rozwiązania oraz oczekiwania. Zaproponował, że postara się przez te dwa miesiące, które pozostały do końca jego kadencji, nas wesprzeć. Jednym ze sposobów tego wsparcia może być organizacja przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich seminarium dotyczącego udziału kuratora sądowego w kontaktach, na które Pan Rzecznik zamierza zaprosić reprezentantów środowiska kuratorów sądowych i sędziów rodzinnych.

Jesteśmy wdzięczni Panu Rzecznikowi Adamowi Bodnarowi za jego zrozumienie dla naszej sytuacji i dostrzeżenie wspólnej perspektywy jaką stanowi dobro podopiecznych kurateli sądowej.